Khủng hoảng khí hậu: 5 điều cần lưu ý cho Năm 2025

Tác giả: Conor Lennon

Thành phố Belém thuộc vùng Amazon, Brazil, sẽ là nơi đặt trọng tâm toàn cầu trong nỗ lực giải quyết cuộc khủng hoảng khí hậu vào tháng 11 năm 2025, thành phố này đăng cai tổ chức một trong những hội nghị về khí hậu quan trọng nhất của Liên Hợp quốc trong những năm gần đây.

Mặt khác, trong những năm tới sẽ có rất nhiều cơ hội nhằm đạt được tiến bộ quan trọng về một số vấn đề liên quan đến khí hậu, từ mức độ ô nhiễm nhựa đáng sợ đến việc tài trợ cho sự chuyển đổi sang nền kinh tế toàn cầu sạch hơn.

1 Chúng ta có thể duy trì mục tiêu 1,5 được không?

“ Giữ vững mục tiêu 1,5 ” lời kêu gọi của Liên Hợp quốc trong nhiều năm, ám chỉ mục tiêu đảm bảo nhiệt độ trung bình toàn cầu không tăng quá 1,5 độ so với mức trước thời kỳ công nghiệp. Sự đồng thuận khoa học mà thiếu hành động sẽ dẫn đến hậu quả thảm khốc, đặc biệt là đối với “các quốc gia tuyến đầu”, ví dụ như các quốc đảo đang phát triển có thể chìm dưới đại dương khi mực nước biển dâng cao.

Tại COP30, hội nghị về khí hậu của Liên Hợp quốc dự kiến được tổ chức từ ngày 10 đến ngày 21 tháng 11 năm 2025, việc giảm thiểu (hay nói cách khác là các hành động và chính sách được thiết kế để giảm lượng khí thải nhà kính vốn góp phần làm tăng nhiệt độ) có thể sẽ là trọng tâm chính.

Các quốc gia trên thế giới sẽ đến với các cam kết được cập nhật, tham vọng hơn về việc giảm thiểu khí nhà kính. Đây vừa là sự thừa nhận rằng các cam kết hiện tại hoàn toàn không đủ, xét về vấn đề giảm nhiệt độ, vừa là một phần của thỏa thuận mà các quốc gia thành viên đã ký kết vào năm 2015 tại COP Paris (các quốc gia dự kiến sẽ “tăng” các cam kết của mình sau mỗi năm năm. Lần gần nhất việc cam kết này tại COP Glasgow năm 2021, bị trì hoãn một năm vì đại dịch COVID-19 ).

2 Bảo vệ thiên nhiên

Việc tổ chức COP30 tại khu vực rừng mưa Amazon của Brazil có tầm quan trọng mang tính biểu tượng. Nó gợi nhớ đến những ngày đầu của các nỗ lực quốc tế nhằm bảo vệ môi trường: “ Hội nghị thượng đỉnh Trái đất ” quan trọng, dẫn đến việc thành lập ba hiệp ước môi trường về biến đổi khí hậu, đa dạng sinh học và sa mạc hóa, đã diễn ra tại thành phố Rio de Janeiro của Brazil vào năm 1992.

Địa điểm này cũng nhấn mạnh đến vai trò của thiên nhiên trong cuộc khủng hoảng khí hậu. Rừng mưa nhiệt đới là một “bể chứa carbon” khổng lồ, hệ thống hấp thụ và lưu trữ CO2, một loại khí nhà kính, và ngăn không cho nó xâm nhập vào khí quyển, nơi góp phần làm cho nhiệt độ nóng lên.

Thật không may, rừng mưa nhiệt đới và các “giải pháp dựa vào thiên nhiên” khác phải đối mặt với các mối đe dọa từ sự phát triển của con người, ví dụ như nạn khai thác gỗ bất hợp pháp đã tàn phá nhiều vùng rộng lớn của khu vực. Liên Hợp quốc sẽ tiếp tục các nỗ lực bắt đầu từ năm 2024 nhằm cải thiện việc bảo vệ rừng mưa nhiệt đới và các hệ sinh thái khác, tại các cuộc đàm phán về đa dạng sinh học dự kiến sẽ được nối lại tại Rome vào tháng 2.

3 Ai sẽ trả tiền cho tất cả những khủng hoảng này?

Tài chính lâu nay là một vấn đề gai góc trong các cuộc đàm phán khí hậu quốc tế. Các nước đang phát triển cho rằng các quốc gia giàu có nên đóng góp nhiều hơn cho các dự án và sáng kiến giảm thiểu việc tiêu thụ nhiên liệu hóa thạch và cung cấp năng lượng cho nền kinh tế bằng các nguồn năng lượng sạch. Sự phản đối từ các nước giàu là các nền kinh tế đang phát triển nhanh như Trung Quốc, hiện là nước phát thải khí nhà kính lớn nhất thế giới, cũng nên đóng góp phần của mình.

Tại COP29 ở Baku , Azerbaijan, một bước đột phá đã được thực hiện khi thông qua thỏa thuận tăng gấp ba số tiền tài trợ khí hậu cho các nước đang phát triển, lên 300 tỷ đô la mỗi năm vào năm 2035. Thỏa thuận đạt được này chắc chắn là một bước tiến, nhưng số tiền cuối cùng ít hơn nhiều so với con số 1,3 nghìn tỷ đô la mà các chuyên gia về khí hậu cho rằng các quốc gia này cần nhằm thích ứng với cuộc khủng hoảng.

Mong đợi có thêm nhiều tiến triển sẽ được thực hiện về tài chính vào năm 2025, tại hội nghị thượng đỉnh ở Tây Ban Nha vào cuối tháng 6. Các hội nghị Tài chính để Phát triển chỉ diễn ra 10 năm một lần và phiên bản năm tới được xem là cơ hội để thực hiện những thay đổi triệt để đối với kiến trúc tài chính quốc tế. Các mối quan tâm về môi trường và khí hậu sẽ được nêu ra, và các giải pháp tiềm năng như thuế xanh, định giá carbon và trợ cấp đều sẽ được đưa vào các cuộc thảo luận.

4 Đặt ra qui định

Tòa án Công lý Quốc tế chuyển sang vấn đề biến đổi khí hậu vào tháng 12, sự kiện này được ca ngợi là thời điểm quan trọng liên quan đến nghĩa vụ pháp lý của các quốc gia theo luật pháp quốc tế.

anuatu, một quốc đảo Thái Bình Dương dễ bị tổn thương trước các cuộc khủng hoảng, yêu cầu tòa án tư vấn và làm rõ nghĩa vụ của các quốc gia liên quan đến biến đổi khí hậu và cung cấp thông tin cho các thủ tục tư pháp được thực hiện trong tương lai.

Trong khoảng thời gian hai tuần, 96 quốc gia và 11 tổ chức khu vực đã tham gia phiên điều trần công khai trước Tòa án, bao gồm Vanuatu và một nhóm các quốc gia đảo Thái Bình Dương khác, cùng các nền kinh tế lớn bao gồm Trung Quốc và Hoa Kỳ.

ICJ sẽ xem xét trong nhiều tháng trước khi đưa ra ý kiến tư vấn về vấn đề này. Mặc dù các ý kiến tư vấn này không mang tính ràng buộc, nhưng dự kiến sẽ được định hướng cho các qui định về khí hậu toàn cầu trong tương lai.

5 Ô nhiễm nhựa

Các cuộc đàm phán do Liên Hợp quốc triệu tập về việc giải quyết nạn ô nhiễm nhựa toàn cầu đã tiến gần hơn đến một thỏa thuận trong các cuộc đàm phán tại Busan , Hàn Quốc.

Một số tiến bộ quan trọng đã đạt được trong các cuộc đàm phán vào tháng 11 năm 2024 – vòng đàm phán thứ năm sau nghị quyết của Đại hội đồng Môi trường Liên Hợp quốc năm 2022 kêu gọi một văn bản ràng buộc pháp lý quốc tế về ô nhiễm nhựa, bao gồm cả trong môi trường biển.

Cần phải đạt được thỏa thuận về ba lĩnh vực quan trọng: sản phẩm nhựa, bao gồm vấn đề hóa chất; sản xuất và tiêu dùng bền vững; và tài chính.

Các Quốc gia Thành viên hiện có nhiệm vụ tìm ra giải pháp chính trị cho những bất đồng ý kiến trước khi phiên họp tiếp theo bắt đầu và đạt được thỏa thuận cuối cùng giải quyết toàn bộ vòng đời của nhựa và thúc đẩy động lực toàn cầu nhằm chấm dứt vấn đề ô nhiễm nhựa.

“Rõ ràng là thế giới vẫn muốn và đòi hỏi việc chấm dứt ô nhiễm nhựa”, Giám đốc điều hành Chương trình Môi trường Liên Hợp quốc ( UNEP ) Inger Andersen cho biết . “Chúng ta cần đảm bảo rằng chúng ta tạo ra công cụ có thể giải quyết vấn đề một cách mạnh mẽ thay vì chỉ giải quyết dưới mức tiềm năng của nó. Tôi kêu gọi tất cả các Quốc gia Thành viên hãy cùng chung tay”.

Nguồn: Caritasvietnam.org