Tại Sao Đến Nay Viện Trợ Nhân Đạo Vẫn Quan Trọng

Tại Sao Đến Nay Viện Trợ Nhân Đạo Vẫn Quan Trọng

Nhân Ngày Nhân đạo Thế giới, chúng ta lại dừng lại một chút để tưởng nhớ những người đã hy sinh tính mạng đang khi làm nhiệm vụ, và những người vẫn ngày ngày hiện diện trên tuyến đầu của cuộc khủng hoảng. Đây không phải chỉ là nghi lễ hay dành những lời khen tặng mà chính là chứng kiến lòng dũng cảm, và sát cánh cùng những người lựa chọn lòng trắc ẩn khi mọi thứ xung quanh họ đang sụp đổ.

Nhưng năm nay lại khác. Nặng nề hơn. Rạn nứt hơn. Nỗi đau càng chồng chất, không phải vì những cuộc khủng hoảng ở Gaza, Sudan, DRC, Ukraine, Myanmar hay Haiti là mới mẻ. Chúng không phải mới mẻ. Nhưng bạo lực… đã leo thang vượt quá suy nghĩ của chúng ta. Sự tàn bạo còn khủng khiếp hơn. Thành thật mà nói, quy mô quá kinh hoàng.

Chúng ta không chỉ chứng kiến đau khổ, mà còn chứng kiến sự tan vỡ dần dần của chính những nguyên tắc được thiết lập để bảo vệ thường dân. Luật pháp quốc tế đang bị thử thách theo những cách mà chúng ta chưa từng thấy trước đây. Các chuẩn mực nhân đạo và nhân quyền quốc tế mà chúng ta dựa vào, chống lại sự đàn áp, lạm dụng và phi nhân tính, đang bị kéo căng đến mức đứt gãy.

Và những người hoạt động vì nhân đạo vẫn đứng ra. Thường họ rất ít được bảo vệ. Thường thì gần như không có nguồn lực. Bởi vì đối với họ, công việc này không mang tính biểu tượng, mà là sự sống còn. Đối với cộng đồng mà họ phục vụ, đó là phao cứu sinh cuối cùng.

Vào ngày này, chúng ta tưởng nhớ 248 nhà hoạt động nhân đạo đã thiệt mạng và 196 người khác bị thương, bị bắt cóc hoặc bị giam giữ chỉ tính riêng trong năm 2025, 95% trong số họ là những nhân viên địa phương, một con số kỷ lục đáng buồn và là lời nhắc nhở nghiêm túc về những rủi ro mà những người ở gần cuộc khủng hoảng phải gánh chịu.

Ngày này nhắc nhở chúng ta: chúng ta nợ họ nhiều hơn là sự công nhận. Chúng ta nợ họ hành động. Chúng ta nợ họ những hệ thống thực sự hoạt động, những luật lệ thực sự có hiệu lực, và sự liên đới không hề mất đi khi tin tức lắng xuống.

Hệ thống nhân đạo đang bị phá bỏ ngay trước mắt chúng ta. Gaza đã trở thành một cái bẫy chết người được ngụy trang dưới vỏ bọc viện trợ. Các lãnh chúa ở Sudan cắt đứt viện trợ trong khi thế giới chỉ biết đứng nhìn. Các băng đảng ở Haiti điều khiển mọi thứ, và cộng đồng quốc tế thờ ơ. Tại Cộng hòa Dân chủ Congo, hàng triệu người chạy trốn trong khi các nhà tài trợ lặng lẽ rút lui. Chính quyền quân sự Myanmar bỏ đói chính người dân của mình, và không ai ngăn cản họ. Yemen đang dần cạn kiệt, bị lãng quên.

Tòa án Hình sự Quốc tế bị trừng phạt vì truy đuổi tội phạm chiến tranh. EU do dự và né tránh. Còn Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc, tê liệt, phủ quyết bằng sự im lặng.

Đây không chỉ là những thất bại. Chúng là những lựa chọn. Các chính phủ đang quay lưng lại với luật lệ mà họ đã đặt ra. Các thể chế hoặc quá thỏa hiệp hoặc quá sợ hãi để hành động. Dân thường bị bỏ mặc cho chết. Các nhân viên cứu trợ bị bỏ mặc để gánh chịu hậu quả, không được bảo vệ, không được tài trợ, không được hỗ trợ.

Thông điệp rất rõ ràng: các chuẩn mực nhằm bảo vệ dân thường đang bị xói mòn. Nếu không hành động, họ sẽ không thể sống sót.
Vì vậy, vào ngày này, chúng ta hãy tự nhắc nhở mình rằng chúng ta cần và phải tiếp tục đấu tranh, củng cố và bảo vệ những gì đúng và thay đổi những gì không đúng.

Bảo vệ các Nguyên tắc Nhân đạo: chúng không phải là những lý tưởng trừu tượng, chúng là sự khác biệt giữa sự sống và cái chết. Sự công bằng có nghĩa là viện trợ được chuyển đến nơi cần thiết, chứ không phải đến nơi thuận tiện về mặt chính trị. Đó là cách xây dựng niềm tin. Đó là cách gìn giữ phẩm giá. Trung lập không phải là thụ động, mà là điều cho phép tiếp cận khi ngoại giao sụp đổ. Nhân đạo là động lực dẫn dắt mọi hưởng ứng của chúng ta: nhân viên y tế làm việc dưới bom đạn, các nhà tư vấn hỗ trợ những người sống sót sau bạo lực tình dục, các tình nguyện viên đoàn tụ gia đình, nhân viên phân phát thực phẩm cho những người đã mất tất cả.

Những nguyên tắc này sống mãi trong con người. Những con người thực sự. Các Bác sĩ, y tá, nhân viên xã hội, lãnh đạo cộng đồng, các nhóm tôn giáo. Thường không được trả lương. Thường không được công nhận. Ở những nơi như Sudan, nơi toàn bộ cộng đồng đã phải di dời, chính những cá nhân này là những người ở lại, rất lâu sau khi ánh hào quang đã lụi tàn.

Nhưng chỉ riêng nguyên tắc thôi thì không nuôi sống được gia đình. Viện trợ mới làm được điều đó. Khi nó được cho phép. Khi nó được tài trợ đúng mức. Và viện trợ không phải là từ thiện. Nó là cơ sở hạ tầng. Nó là sự ổn định. Khi chính phủ ủng hộ hành động nhân đạo có nguyên tắc, họ không chỉ làm điều đúng đắn mà còn đầu tư vào khả năng phục hồi, hòa bình và gắn kết xã hội.

Chúng ta đã thấy điều đó hiệu quả. Ở Nam Sudan, viện trợ đã giúp ngăn chặn nạn đói và duy trì các cuộc đàm phán hòa bình mong manh. Ở Bangladesh, nó đã ổn định cuộc khủng hoảng Rohingya. Ở Tây Phi, nó đã ngăn chặn Ebola trở thành một thảm họa toàn cầu. Ở Syria và Thổ Nhĩ Kỳ, nó đã ngăn chặn tình trạng di dời thứ cấp sau động đất. Ở Ukraine, nó đã giúp bảo vệ xã hội dân sự khỏi bị bao vây.

Nhưng hệ thống đang chịu áp lực. Xung đột đang gia tăng. Khủng hoảng khí hậu đang trên đà tăng. Tình trạng di dời đang gia tăng. Và nguồn tài trợ đang giảm. Các chính phủ đang cắt giảm ngân sách viện trợ, buộc các bên liên quan nhân đạo phải đưa ra những lựa chọn bất khả thi. Mô hình hiện tại đang gặp khó khăn để theo kịp.

Vì vậy, yếu tố này phải thích ứng. Và những lời kêu gọi thay đổi cả trong và ngoài lĩnh vực này đang trở nên mạnh mẽ hơn. Vào năm 2025, các hội nghị thượng đỉnh và tham vấn toàn cầu đang đòi hỏi một cuộc cải cách thực sự, nhanh hơn, táo bạo hơn, quyết liệt hơn. Từ việc đơn giản hóa các hệ thống điều phối đến ưu tiên bảo vệ và đảm bảo nguồn tài trợ linh hoạt hơn, chương trình nghị sự đã kín. Nhưng một sự thay đổi nổi bật: đặt cộng đồng vào trung tâm của ứng phó nhân đạo.

Khi người dân địa phương dẫn dắt, tận dụng kiến thức, mạng lưới và niềm tin của họ, kết quả sẽ nhanh hơn, tiết kiệm chi phí hơn và phù hợp hơn với các mục tiêu dài hạn. Điều này không chỉ hiệu quả hơn. Mà còn công bằng hơn. Tôn trọng hơn. Và hoàn toàn cần thiết để thu hẹp khoảng cách nguồn lực ngày càng lớn, với hơn 35 tỷ đô la nhu cầu chưa được đáp ứng.

Đây là thời điểm cho sự lãnh đạo. Để tái cam kết với các nguyên tắc định hình hành động nhân đạo. Để đầu tư vào các hệ thống bảo vệ sự sống và nâng cao phẩm giá. Bởi vì cuối cùng, viện trợ nhân đạo không chỉ là cứu trợ, mà còn là khả năng phục hồi. Công lý. Hy vọng.Gửi đến các chính phủ trên toàn thế giới: đây không chỉ là một mệnh lệnh đạo đức. Đó là một khoản đầu tư chiến lược. Viện trợ nhân đạo giúp ổn định các khu vực dễ bị tổn thương, ngăn chặn xung đột lan rộng và đặt nền móng cho sự phục hồi và hòa bình. Nó cũng giúp giảm thiểu tình trạng di dời cưỡng bức, giảm thiểu các cú sốc khí hậu và củng cố xã hội dân sự. Mỗi đô la chi cho viện trợ có nguyên tắc hôm nay sẽ giúp tiết kiệm gấp bội cho các can thiệp quân sự, khủng hoảng người tị nạn và hậu quả kinh tế trong tương lai.

Khi các hệ thống nhân đạo sụp đổ, bất ổn lan rộng. Khi cộng đồng bị bỏ rơi, chủ nghĩa cực đoan sẽ lấp đầy khoảng trống. Khi phẩm giá bị chối bỏ, niềm tin bị xói mòn, và việc xây dựng lại nó cần nhiều thế hệ.

Đầu tư vào viện trợ đồng nghĩa với việc đầu tư vào an ninh toàn cầu, ổn định kinh tế và tiềm năng con người. Đó là cam kết hướng tới một thế giới dựa trên luật lệ, nơi lòng trắc ẩn không phải là điểm yếu mà là sức mạnh.

Bảo vệ các nguyên tắc. Góp phần xây dựng một tương lai, nơi hành động nhân đạo không phải là giải pháp cuối cùng mà là nền tảng.
Và với bất kỳ ai thắc mắc liệu công việc này có còn ý nghĩa hay không, thì câu trả lời là có. Nó vẫn còn ý nghĩa. Đó là một biểu hiện thực sự của công lý, đoàn kết và nhân đạo. Làm điều công bằng không chỉ là chính sách, mà còn là một lời hứa. Một lời hứa sẽ tiếp tục được thực hiện, ngay cả khi thế giới quay lưng.

Bài viết của Christian Modino Hok, Giám đốc Nhân đạo Caritas Quốc tế

Chuyển ngũ: PTT – Caritas Việt Nam

Nguồn: Caritas Quốc Tế